Δύναμη

You see, a writer tries very hard to see his childhood material as it exists. The nature of that childhood experience is very hard to understand—it has a beginning, a distant background, very dark, and then it has an end when a writer becomes a man. The reason why this early material is so important is that he needs to understand it to make it complete. It is contained, complete. After that there is trouble. You have to depend on your intelligence, on your inner strength. Yes, the later work rises out of this inner strength.

V.S. Naipaul, συνέντευξη στο Paris Review, 1994

Η ανακάλυψη αυτού του καλοκαιριού ήταν η Χαλκιδική

Δευτέρα 20 Αυγούστου 2018, Θεσσαλονίκη

Επιστρέψαμε, λοιπόν, χθες μέσα από τον Χολομώντα. Κάναμε στάση στο Ιερό Κοινόβιο της Ορμύλιας για να βρούμε το μνήμα του Πεντζίκη και να του αφήσω ένα ματσάκι θαλάσσιες λεβάντες, ελάχιστη τιμή στο πνεύμα του που με κατοικεί φέτος τον Αύγουστο, από τότε που διάβασα την Αρχιτεκτονική της Σκόρπιας Ζωής. Εξετάζει κρίνους, εξετάζει κοράλια, "ενάλια αντικείμενα". 

Στο κοινόβιο μας καλωσόρισε μια ευγενική μοναχή που μιλούσε μ'ελαφριά προφορά. Μ'ένα χαρωπό voilà έδωσε στην αδερφή μου μια φούστα για να καλύψει το σορτσάκι της. Αντιληφθήκαμε έναν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Η είσοδος στη μονή κι ο περίγυρος ήταν εξαιρετικά φροντισμένοι. Το εκκλησάκι που προϋπαντεί τον επισκέπτη όπως ανεβαίνει τα πλακόστρωτα σκαλοπάτια μέσα από φορτωμένα ελαιόδεντρα είναι ζωγραφισμένο μ'ένα βαθύ μπλε και ζωηρά αγιογραφημένο. Από τις αγιογράφισσές μας εδώ, μας πληροφόρησε μια μοναχή που άναβε τα καντηλάκια. Μας κάλεσε να περάσουμε να "κεραστούμε" στην αυλή. Πριν πάτε στο shop για το εμπόρευμα, είπε μ'αυτογνωσία και μειδίαμα όταν ρωτήσαμε βιαστικοί πού μπορούμε να προμηθευτούμε βιβλία για το μέρος. 

Στην αυλή εξελίσσόταν η ώρα του επισκεπτηρίου κι οι αδερφές έμοιαζαν απασχολημένες: μία έπαιζε με μία μπαλίτσα μ'ένα κορίτσι που μπορεί να'ταν ανήψι της ή εγγόνι, μια άλλη πετούσε τρεις μπάλες στον αέρα κάνοντας κόλπα, άλλη έφερνε κανάτες για να τις γεμίσουμε με κρύο νερό από τη βρυσούλα με το ψηφιδωτό που απεικόνιζε δυο μπλε πουλιά με τα ράμφη τους στραμμένα το ένα προς το άλλο. 

Μια μοναχή που φαινόταν να'ναι μόνη της μας πλησίασε και μας κέρασε λουκούμια από ένα τάπερ. Κεραστήκατε; Έκατσε μαζί μας. Ένιωσα πως μας ζύγιζε, ειδικά εμένα, το βλέμμα της σκληρό σαν έρημος. Σ'έπιασε ο ήλιος, έλα πιο δω, μου είπε και πήγα προς το σκιερό κομμάτι στο παγκάκι. Μας είπε πως είναι στο κοινόβιο, φέτος, 45 χρόνια. Ήρθε από τα Μετέωρα μαζί με μια δεκαριά άλλες "κοπέλες". Κοιτούσε το βιβλίο στα πόδια μου. Της είπαμε πως ήρθαμε για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Τον θυμάμαι τον κυρ Νίκο. Ερχόταν. Έτσι, στρουμπουλός, είπε. Με πήρε ύστερα μέσα στο μπαλκονάκι της τραπεζαρίας να μου δείξει πού ακριβώς βρίσκεται το μνήμα. Μου έδειξε πέρα μια συστάδα κυπαρισσίων. Είναι κάτω από μια ελιά, θα το βρεις. Εκεί είχε ζητήσει. Δεν ήθελε να γίνει εκταφή, μου είπε. Ήλπιζα να μου πει κάτι παραπάνω από τις αναμνήσεις της για τον κυρ Νίκο. Μα ίσως να μην τον είχε πολυκαταλάβει. Ίσως να της φαινόταν πολύ άνδρας και να χαλούσε τo γυναικείο ερημητήριο... Φυσικά δεν μπόρεσα να κρατηθώ και να μην επιδοθώ στις γνωστές μου σκέψεις όταν έρχομαι σ'επαφή με μοναχές... Μια ζωή χωρίς έρωτα. Μια απερίσκεπτη (;) πνευματικότητα που άραγε γνωρίζει τον πόνο της καρδιάς;  Του σώματος; Τη γεύση. Στα ντουζένια μου όπως ήμουν, τις ένιωσα δυο φορές αυτές τις γυναίκες: τη μια πως είναι πολύ κοντά στ'ανθρώπινα, πως θα τρέξω σ'αυτές και θα με παρηγορήσουν έτσι όπως τρελά ελπίζω, και την άλλη πως μου είναι αδιάφορες και μακρινές εφόσον αυτή την κάψα που με διαλύει την αρνήθηκαν ή την περιγελούν... Φυσικά οι πνευματικές μορφές οι πραγματικές, όπως ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού, την κάψα που πάει να με διαλύσει, αυτήν την τεράστια τρέλα της αγρύπνιας και της αλλόφρονης ελπίδας, την ξέρουν καλά, χίλιες φορές καλύτερα από μένα, και μέσα στα κελιά τους μ'αυτήν αναμετριούνται, χωρίς ψέματα, μόνο με τα καλοδεχούμενα καταπραϋντικά. Έχω φτάσει σε τέτοιο ύψος τρέλας και προσμονής που χθες μιλούσα στο κρεβάτι και γελούσα με τον εαυτό μου που ήθελε να μπορεί να προσευχηθεί να δώσει ο θεός (!) και να φτάσει το αγόρι μου και να μην με ξεχάσει. 

Στο μνήμα του Πεντζίκη είχαν φτιάξει έναν πολύ όμορφο σταυρό από κοχύλια και βότσαλα. Ήταν πράγματι κάτω από μια γενναιόδωρη στον ίσκιο της ελιά.

Ανθρωποι που δεν γράφουν πώς αντέχουν την αδημονία, την αβεβαιότητα,  να περπατούν στην κόψη του ξυραφιού. Ή μήπως οι άνθρωποι που γράφουν, επειδή ξέρουν πως θ'αντέξουν, την υπομένουν τέτοια τρέλα και ίσως και να την μεγεθύνουν; 

Συγκινητική απεικόνιιση της συντροφικότητας. Ο ντανταισμός σμίγει με το βυζάντιο. Το bauhaus με τα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Ιδεογράμματα που φέρνουν σε βυζαντινά μα είναι προσωπικές δημιουργίες. Υπάρχει πνεύμα πιο ελεύθερο από τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη; Μπαρμπαδάκια που μοιάζουν με σταυρούς στο εξώφυλλο βιβλίων. Φιγούρες που μοιάζουν με χριστιανικές εικόνες φωτοστεφανωμένες μα δεν είναι. H δύναμη που δίνει ο συγγραφέας αυτός σε μία κοπέλα που μόλις έχει κλείσει τα 25 της χρόνια και που παραθερίζει στη Σιθωνία με όνειρα συγγραφής.

Ομολογώ ότι με σαγηνεύει πάρα πολύ ο βυθός των ωκεανών, όπου τριγυρνάν τα βουβά ψάρια σαν τις λαχτάρες μας. (Αρχιτεκτονική της Σκόρπιας Ζωής, Ν.Γ. Πεντζίκης, σελ. 67).

To αίνιγμα της επιστροφής

Xρυσή ώρα στη Θεσσαλονίκη την περασμένη βδομάδα 

Η ιστορία μου θα εκτυλισσόταν στην κλασική εποχή, στη Μεσόγειο. Ο αφηγητής θα έγραφε απλά, χωρίς καμιά προσπάθεια για ύφος εποχής ή ιστορική εξήγηση της εποχής του. Θα έφτανε - για έναν λόγο που μου μένει να βρω - σ'αυτό το κλασικό λιμάνι με τους τοίχους και τις πύλες σαν φτιαγμένες από κομμένο χαρτόνι. Θα προσπερνούσε αυτές τις δυο βουβές φιγούρες στην προκυμαία. Θα περνούσε από την ησυχία και την ερημιά, αυτό το κενό, μέσα σε μια πύλη ή πόρτα. Θα έμπαινε μέσα εκεί και θα τον κατάπινε η ζωή κι ο θόρυβος μιας πόλης γεμάτη από κόσμο (φανταζόμουν κάτι σαν τη σκηνή μιας λαϊκής αγοράς στην Ινδία).

Το Αίνιγμα της Άφιξης, Β.Σ. Ναιπόλ (μετάφραση, δόλια, δική μου)

Πάνθηρες

To βράδυ

​Ονειρεύτηκα την περιοχή της μελαγχολίας: ήταν το οικοδομικό τετράγωνο Καστριτσίου - Αγίας Σοφίας - Εγνατίας.

Κι ήταν ένας άδειος χώρος. Πίσω από τα διαχωριστικά, έργα του μετρό σκάβαν το έδαφος. 

Στο φαρμακείο του Πεντζίκη τα μπουκαλάκια, τα βάζα κι ο φαρμακευτικός ζυγός βρίσκονταν κλεισμένα στη ξύλινη προθήκη. Αυτό το φαρμακείο είναι ένα μικρό μουσείο. Μικρό μουσείο.

Στη βιτρίνα του Μπονατσέρο μία λυπημένη γυναίκα πέρασε κι ηχώ ραδιοφωνικών εκπομπών.

Να μπορούσα να δω την κάτοψη της πόλης... Μα να'ναι αυτό το όνειρο; 

Ευχή ανύψωσης. Ένας χάρτης πραγμάτων που δεν μπορείς να ξεχάσεις.

Το δάσος του Φοντενεμπλώ

Today my bird flew away

Gone to find her big blue jay

Starlight before she took flight

I sung a lullaby of birdland every night

I sang a lullaby every night

Sang for my Ava every night

Ava was the morning, now she's gone

She's reborn like Sarah Vaughan

In the sanctuary she has found

Birds surround her sweet sound

And Ava flies in paradise

And Ava flies in paradise...

With dread I woke in my bed

To shooting pains up in my head

Lovebird, my beautiful bird

Spoke until one day she couldn't be heard

She spoke until one day she couldn't be heard

She just stopped singing

October Song - Amy Winehouse (Frank)

Phantom Thread

  “Phantom Thread” is Anderson’s eighth feature, and the first to be set almost exclusively in Britain. The era is the mid-nineteen-fifties, which means that the gowns created by Reynolds for his wealthy (and sometimes royal) clients are of a rarefied and formal allure that feels as distant as the court of Versailles. Not the least of the movie’s joys is the roster of unflappable seamstresses, with years of experience, on whom he relies; in the course of one especially taxing night, they have to repair a wedding dress that has been tainted and torn, to be ready by 9 a.m. As for Day-Lewis, he strikes the eye as ineffably dapper, with a hint of the sacerdotal; in the opening minutes, he pulls on a magenta sock, buffs the toe cap of a shoe, and, wielding a pair of hairbrushes, sweeps back his lightly silvered locks with solemn care, as if robing himself in a vestry. Yet this is not a film that dwells on style. It is a film possessed by a fear that style alone, or the quest for it, can cramp the soul.

από το άρθρο του New Yorker "The Claustrophobic elegance of Phantom Thread" του Αnthony Lane - η υπογράμμιση δική μου... 

To βιβλίο της άμμου

Como la arena se iba el tiempo. Secular en la sombra fluyó el amor (...). J L Borges 

Γράμμα στον Ορχάν Π.

Ορχάν Π., 

Χθες περπάτησα στους κήπους του Λουξεμβούργου μετά τη δουλειά. Επωφελήθηκα από την ηλιοφάνεια κι όσο διήρκησε θέλησα να περπατήσω. Πήρα ένα μονοπάτι και το ακολούθησα χωρίς να σκέφτομαι πού με πάει. Κουράστηκα πιο γρήγορα απ΄ό,τι περίμενα κι όταν βρήκα μια αδέσποτη καρέκλα που προφανώς κάποιος είχε τοποθετήσει με καπρίτσιο ανάμεσα στα δέντρα κάθισα μ'ανακούφιση. Από την απρόβλεπτη αυτή θέση έβλεπα μπροστά μου τα γήπεδα του τένις όπου έπαιζαν δυο μικρά παιδιά και διαγωνίως στο βάθος το γήπεδο του μπάσκετ όπου παίζαν έφηβοι και νεαροί άνδρες. Οι άνδρες μού θύμισαν τους συμμαθητές μου στο λύκειο που έπαιζαν ματς που τα έλεγαν "φιλικά" στο διάλειμμα. Ένιωσα μια νοσταλγία για το λύκειο τις μέρες που νιώθαμε την άφιξη της άνοιξης.  Κατάλαβα ότι δεν ήταν άλλο παρά τη νοσταλγία γι'αυτούς τους άνδρες. Αυτή η τυχαία τοποθέτηση στο χώρο μ'έκανε να σκεφτώ τ'άστρα, για την ακρίβεια την αγγλική λέξη "constellation" κι έπειτα την ελληνική έκφραση "γραφτό", τουτέστιν "ήταν γραφτό να γίνει". Σκέφτηκα τα ζώδια και θυμήθηκα πως είστε δίδυμος, ή όπως είναι το σωστό, είστε Δίδυμοι. 

Τι σημασία να έχει για σας, δεν ξέρω, αλλά οφείλω να σας πω πως έχω ερωτευτεί πολλούς δίδυμους. Φυσικά από ένα σημείο και μετά ενδεχομένως να μ'ελκύει το σύνολο των στοιχείων που αποδίδω στο άτομο ως δίδυμος μόνο και μόνο επειδή ανήκει σ'αυτό το ζώδιο. Είναι ένας τρόπος να γνωρίσεις το άτομο πιο γρήγορα. Να πάψει πιο γρήγορα να'ναι ξένος. Άσε που δεν ξέρω κι αν πιστεύω στα ζώδια. Αλλά είναι μια όμορφη ιδέα να πεις πως ο καιρός που γεννήθηκες κι ο συσχετισμός των άστρων τη συγκεκριμένη στιγμή στον ουρανό είχαν κάποια επιρροή στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ατόμου στη γη.

Γιατί σας γράφω, αγαπητέ Ορχάν; Προβάρω μια "φαινομενική απλότητα" που εξασκείτε κι εσείς στα μυθιστορήματα και τα δοκίμιά σας. Μέχρι να σας μάθω (μου πήρε λίγες σελίδες), μου φαινόταν πως οι προτάσεις σας επαναλάμβαναν πράγματα πρόδηλα. Κι όμως, καθώς το κείμενο-σώμα αναπτύσσεται, φωτίζονται οι φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες και η ζωή γεμίζει νόημα. Με συγκινεί, αγαπητέ Ορχάν, ο τρόπος που προφέρετε τη λέξη "ευτυχία". Την βρήκα στα τούρκικα και την έγραψα στην πρώτη σελίδα της ατζέντας μου: mutluluk. 

Πριν πέντε χρόνια είχα ζητήσει στους γονείς μου να πάμε στην Ιστανμπούλ για τις διακοπές των Χριστουγέννων. Είχα ερωτευτεί έναν τουρκοιταλό που γνώριζα από το πανεπιστήμιο κι ήλπιζα πως θα τον έβρισκα έστω για μια μέρα στην πόλη του. Το όνομα αυτού - αλίμονο - Ναδίρ. Του έγραψα στο facebook με το που εγκατασταθήκαμε στο ξενοδοχείο μετά από προτροπή της μαμάς μου (ίσως αυτό να σας φανεί περίεργο, ίσως πάλι και όχι). Μου απάντησε αμέσως και μάλιστα μ'ενθουσιασμό! Βρεθήκαμε την επομένη (στον χάρτη του βιβλίου σας Το Μουσείο της Αθωότητας προσπάθησα να βρω την ταβέρνα -διότι ταβέρνα ήταν- που μου'πε να βρεθούμε αλλά μάταια, τα τοπωνύμια τα ξέχασα). Να μην τα πολυλογώ, συναντηθήκαμε την επομένη και την παρεπόμενη και την παρεπόμενη ακόμη. Ένα βράδυ με πήρε μαζί του σε μια συνάντηση με φίλους. Εκεί, αγαπητέ Ορχάν, γνώρισα την κόρη σας που ξέρω πως πολύ αγαπάτε. Τότε βέβαια δεν είχα συνειδητοποιήσει πως ήταν η κόρη σας ούτε πως τ'όνομά της σήμαινε όνειρο.

Όπως με τους Διδύμους έτσι και με τους Τούρκους ξέρω πως ερωτεύομαι ένα σύνολο στοιχείων που υπάρχει ήδη στο μυαλό μου. Μια αδιόρατη νοσταλγία. Κάτι που δεν ξέρω αλλά στ'οποίο ελκύομαι. Μία αίσθηση βάθους, ίσως παρελθόντος. 

Στο δωμάτιο του τούρκου φίλου μου δεν πίστευα ποτέ να βρεθώ. Και όμως, αγαπητέ Ορχάν. Ούτε στο πιο τρελό μου όνειρο, κάτι που φυσικά του το εξομολογήθηκα την τελευταία νύχτα στην Ιστανμπούλ. Στους τοίχους του δωμάτίου του, δεν θα το πιστέψετε, είχε γράψει με μαύρο πινέλο αποσπάσματα από τους Αδερφούς Καραμαζώφ. Όπως δεν θυμάμαι τα τοπωνύμια των περιοχών όπου με πήγε, έτσι δεν συγκράτησα μέσα στην ταραχή μου και τα συγκεκριμένα χωρία, κι όσο κι αν ξαναδιάβασα το βιβλίο από τότε, δεν βρίσκω αυτά που είχε διαλέξει. Η νύκτα της Ιστανμπούλ, παρ΄ό,τι κρύος χειμώνας, ήταν απαλή.

Urban life was

made for cinematic representations

Συναντήσεις αυτές τις γιορτές

23 Δ. 2017, Θεσσαλονίκη (πλατεία Αριστοτέλους)

Αν ξαφνικά μου πουν πως οι πόλεις είναι όντα άψυχα, δεν θα το πιστέψω. Ένα φως καθαρό, υπέροχο, διαλύει την παγωνιά. Έφτασα παραλιακά χωρίς να κρυώσω, παρά τo βοριαδάκι. Τέσσερις κυρίες που μιλούν μια γλώσσα που μοιάζει με γεωργιανά ήρθαν και  κάθισαν δίπλα μου στο παγκάκι. Καπνίζουν. Φορούν ρούχα λίγο πιο καλά. Διαβάζουν τις ταμπέλες στο απέναντι κτίριο: Φροντιστήριο. Έχουν στηθεί καστανάδες και μαλλί της γριάς. Και μια μακρόστενη τέντα που γράφει Απόδραση στους Παγετώνες. 

Το αίνιγμα της επιστροφής: παλιά τετράδια, φωτογραφίες σε φακέλους, φωτογραφίες σε άλμπουμ, το δωμάτιό μου που βαραίνει με πράγματα παλιά, έγγραφα. Ο χρόνος που γίνεται αίφνης ψηλαφητός. Συσσωρεύεται σε μια γωνιά σαν τη σκόνη. Τόσο απλά, κοινά.

Νέοι που ζουν με τους γονείς τους, φορούν τη σάκα που έμεινε από το λύκειο, αυτοκίνητα από κοινού, αγόρια που μεγαλώνουν. Από τις σπουδές γυρνούν στο πατρικό. Λογιών λογιών επιστροφές κι όμως μία.

Ελατάκι που στερέωσαν στην πλατεία (ο Τσέχωφ για τα έλατα στον Βάνκα: "Τα νεαρά έλατα, σκεπασμένα με πάγο, στέκονταν ακίνητα, περιμένοντας να δουν ποιο θα πέθαινε".)Προσπαθώ να κοιτάξω καλά, να παρατηρήσω, να επωφεληθώ από το βλέμμα που'χει ξεσυνηθίσει. Να καταλάβω κάτι περισσότερο για τον τόπο που αλλάζει. 

Σκονίστηκαν κι άλλο οι πράσινες τέντες. 

Στον γερανό στο λιμάνι κρέμασαν μια ελληνική σημαία. Φαίνεται ωραίο το λιμάνι μας.

Να παρατηρήσεις, να δεις, να πεις απλά...

Ξαφνικά πείνασα. Σου ανοίγει την όρεξη ο γυρισμός.

Να πεις απλά.

Μου άνοιξε η όρεξη, ναι.

"Μεταφορές - μετακομίσεις Ακύλας Τσάνταλης"

Signatures of all things I'm here to read.

Θεσσαλονίκη - Δουβλίνο

Το πνεύμα μιας πόλης που όλο θα διαφεύγει...

Ίσως ο χαρακτήρας, θα νόμιζε κανείς, solidifies on the waterfront, όταν φτάνει στο παραλιακό όριο.

Κοιτάζω προς τα πάνω, ανάμεσα στα κτίρια του Eμπράρ και του Ποζέλι, εκεί που η πόλη σκαρφαλώνει. Πρέπει να δεις τόσο ώσπου να σου φανερωθούν κι αυτά που καταργήθηκαν. Που αποκόπηκαν.

Κι αυτά που πέρασαν. Η σκόνη, τα μικροσωματίδια που έμειναν απ'όσους πέρασαν.

Afterword

Για τα χρόνια που περνάμε στο ίντερνετ, για τα χρόνια που περνάμε μακριά, για τα χρόνια που κρυβόμαστε, για τα χρόνια που περπατάμε μέχρι το σπίτι ελπίζοντας πως από την ίδια κι απαράλλακτη μελαγχολία θα γεννηθούν κάποτε κείμενα που θα μας κάνουν παρέα. 

18

Παράξενο: κοιμηθήκαμε με το παράπονο πως δεν ακούμε τα πουλιά στην πόλη. 

Και το επόμενο πρωί, την πρώτη μέρα του χρόνου, ξυπνήσαμε με μια απορία για ένα κελάηδισμα που δεν μπορούσαμε να προσδιορίσουμε. Nόμιζε πως ήταν καρακάξα, εγώ επέμενα πως είναι η δεκαοκτούρα. Κοιτάξαμε βίντεο στο youtube. Στην πραγματικότητα, είπε, δεν είχε ακούσει κανένα πουλί να κελαηδά, είχε μόνο θυμηθεί μια μέρα στην εξοχή στο σπίτι των παππούδων. Αν δεν πρόλαβε να θυμηθεί, τότε ονειρεύτηκε. Εγώ πάλι είχα ακούσει τη δεκαοκτούρα όπως μου τυχαίνει πολλά πρωινά λίγο πριν ξυπνήσω.

Κι είναι το μόνο πουλί που αναγνωρίζω, και πώς αλλιώς, με τόσο χαρακτηριστικό κελαήδισμα. Τη ντελικάτη μαύρη κορδέλα της στο λαιμό. Η πρώτη φορά που αναπάντεχα την άκουσα ένιωσα έντονα, βαθιά πως βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη. Έψαξα να δω πώς λέγεται στα γαλλικά (η σημασία του ονόματος ή το όνομα της σημασίας). Tourterelle turque. Στ'αγγλικά, Oriental turtle dove. Η ανατολή μέσα μου μέσα στη Θεσσαλονίκη και στα πουλιά που από μακριά φτάνουν ως εδώ. Ο παππούς μου, από μακριά, που έφτασε ως εδώ. Μου είχε εξηγήσει την προέλευση του ονόματος, τον μύθο. Η δεκαοκτούρα κλαίει και φωνάζει τα δεκαοκτώ παιδιά που έχασε. 

Δε-καο-κτώ. Συλλάβισα. Δεν ξέρω αν μ'άκουσε.

Λυγμός από μακριά έρχεται επικίζει.