Μεταφράζοντας VS Naipaul

Έπιασα να μεταφράζω ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία. Για τους εξής λόγους:

• Όπως συχνά συμβαίνει στους ανθρώπους που ασχολούνται με τη λογοτεχνία και τη συγγραφή κειμένων, κατέφυγα στη μετάφραση για να κάνω μια πιο τεχνική δουλειά που μπορεί να αποδώσει ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα. Ίσως να είναι μια πιο μηχανική διαδικασία που σε ελαφρύνει, αν και απαιτεί οπωσδήποτε την ποιητική διεργασία.

• Με ξεκουράζει να πατώ πάνω στην διακεκριμένη φωνή του συγγραφέα. Παύει για λίγο η διαρκής ανησυχία του επίδοξου συγγραφέα που δεν έχει αποκτήσει ακόμη τη δική του φωνή, παλεύει για τη δική του authorship μέσα από το χαρτί και μέσα από τη ζωή.

• Μεταφράζοντας έρχεσαι σε επαφή με τις επαναλήψεις του συγγραφέα, με τις προτιμήσεις του σε λέξεις και σύνταξη, τον μαθαίνεις από μέσα. Βρίσκεσαι στο εσωτερικό της κατασκευής του, δεν είναι υπερβολικά μεταφορικό να πω πως βλέπεις από κοντά τους αρμούς του σπιτιού του.

• Συγκεκριμένα ο Naipaul μου φαίνεται φοβερά ελκυστικός στην ιδιορρυθμία της γλώσσας του. Τόσο σε επίπεδο συντακτικό όσο και λεξιλογικό. Αυτοί που ασχολούνται με τις από-αποικιοκρατικές σπουδές θα ξέρουν να μιλήσουν καλύτερα για το ιδιαίτερο ιδίωμα του Ινδού συγγραφέα που μεγάλωσε στις βρετανικές αποικίες του Τρινιδάδ. Υπάρχουν λέξεις που αποσταθεροποιούν τον αναγνώστη. Τον ξενίζουν. Παραδείγματος χάριν λέει κάπου, δεν είχα ξαναζήσει σε ένα τόπο τόσο θαυμάσιο και feeding.  Ο αναγνώστης θα πρέπει να σκεφτεί πως ο τόπος θρέφει τον αφηγητή σ’αυτή την υπαινικτική τοποθέτηση και να αντιστρέψει την κοινή χρήση της λέξης που σημαίνει «αυτός που τρέφεται».

• Τις πιο πολλές φορές νιώθω ότι αποτυγχάνω (το αίσθημα αυτό το ξέρει καλά κάθε μεταφραστής). Όμως δεν πρόκειται για ένα αίσθημα απογοήτευσης τόσο ισχυρό όσο εκείνη η απόγνωση που προκαλείται από τη μεταφορά των δικών σου σκέψεων και συναισθημάτων στον λόγο. Εκείνη η απογοήτευση, στην οποία γαλουχείται κάθε άνθρωπος που γράφει, είναι πολύ πιο βαριά.

• Η διαδικασία της μετάφρασης σε αφυπνίζει στον κόσμο. Κουβαλάς μαζί σου στις καθημερινές κινήσεις και συναλλαγές ένα στοκ από λέξεις που περιμένουν να αποδοθούν στα ελληνικά. Αυτό σε θέτει σε μια κατάσταση εγρήγορσης. Οι λέξεις δεν σε προσπερνούν, δεν σε αφήνουν αδιάφορο. Είναι σαν να’χεις μια απόχη στην τσάντα σου και με το που δεις μια λέξη-πεταλούδα που ταιριάζει στην υπό κατασκευή συλλογή σου να τη βγάζεις και να την αιχμαλωτίζεις για να την πάρεις στο σπίτι.

Home by the Sea

Help me someone, let me out of here
Living here so long, undisturbed
Dreaming of the time we were free
So many years ago

Συνάντηση πάντα στα δισκάδικα, 

συγκεκριμένα στο δισκάδικο της Ομήρου στη Νέα Σμύρνη. Τουλάχιστον μία ώρα περνάει χαζεύοντας τα CD. Δεν χορταίνω να ακούω για τις μπάντες που του αρέσουν. Ειδικά αγγλικό prog rock. Οι βασιλιάδες του: οι Genesis. Φυλλομετρούμε τις κατακόρυφες κασετίνες με τα CD. Αυτούς, τους έχεις ακούσει; Αν πω όχι, ο δίσκος μπαίνει αυτόματα στη στοίβα. Αυτή είναι η εκπαίδευσή μου, δεν θα με συγχωρήσω αν χάσω έστω λέξη, θα τα δεχτώ όλα τα δώρα προκειμένου να μάθω. Αν δεν βρίσκουμε έναν δίσκο, αφού έχει σκύψει άνετος, σαν μικρό παιδί, να ψάξει γονατιστός στα χαμηλότερα ράφια, ρωτάει τον ιδιοκτήτη, κι εκείνος θα ανέβει τις σκάλες και θα μας τον επιστρέψει ικανοποιημένος. Έχω επίγνωση πως το CD είναι μια "δεύτερη" διαδικασία για εκείνον που πέρασε ώρες ψάχνοντας βινύλια, όμως εφόσον ο ίδιος ψάχνει τώρα χωρίς ενοχή να μου δωρίσει CD, για μένα αυτή η ευτυχία μού φτάνει και μου περισσεύει.

Κράτησα όλα τα CD που μου χάρισε όλα αυτά τα χρόνια με ευλάβεια, τα τακτοποίησα στη δισκοθήκη μου στη Θεσσαλονίκη. Όμως άργησα πολύ - τραγικά πολύ - να ακούσω τους Genesis. Θυμάμαι τους έβαλα μια φορά να τους παίξω και τους έκλεισα. Δεν ήμουν εξοικειωμένη με αυτόν τον ήχο. Τα αυτιά μου είχαν συνηθίσει στην αοριστία της τζαζ, ποιος ξέρει.

Όπως συχνά συμβαίνει, έβαλα τελικά να ακούσω τους δίσκους όταν έψαχνα κάτι. Κι όχι μόνο τους δίσκους. Έπιασα να βλέπω όσα περισσότερα live στο youtube: ακόμη κι οι άγνωστοι σχολιαστές από τις τέσσερις γωνιές του κόσμου έλεγαν με παράπονο ότι ο Phil Collins και η μπάντα γενικότερα δεν εκτιμήθηκε όσο τους άξιζε.

Images of sorrow, pictures of delight
things that go to make up a life
endless days of summer longer nights of gloom
waiting for the morning light
scenes of unimportance, photos in a frame
things that go to make up a life

Υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι να ζήσεις τη ζωή. Ίσως και να τη ζήσεις τελείως ήσυχος, χωρίς να λες πολλά και χωρίς να δείχνεις. Οπωσδήποτε όμως θα έρθει κάποια στιγμή που, ακόμη και στην απουσία σου, θα φανερωθείς, μέσω μιας ακινητοποιημένης εικόνας σε ένα βίντεο, από μια "σκηνή χωρίς σημασία", ή από το σύνολο των στίχων της μπάντας που άκουγες. Και αυτή η εικόνα που θα φανερωθεί δεν θα σηκώνει πλέον καμία άρνηση, καμία μεμψοιμιρία, καμία μικροπρέπεια: γι'αυτούς που θέλουν να ακούσουν θα είναι το σύνολο όσων υπήρξαμε.

Για τον Τζώρτζο, που αύριο στη γιορτή του θα μας λείπει.